Het is alweer even geleden dat ik wat geschreven. M’n studievisum is eindelijk binnen, waardoor nu maar lief vijf paspoortpagina’s zijn gevuld met Namibische stempels:) Het is hier bijna paasvakantie, Nienke landt morgen in Windhoek en maandag trekken we erop uit om de boel eens goed te gaan verkennen. We hopen een bezoek te kunnen brengen aan de Victoria Falls, maar we moeten onderweg maar kijken of dat haalbaar is. Dit is namelijk een recordjaar wat betreft regenval. Het is pas april, maar het jaarlijkse gemiddelde is inmiddels al ver overschreden. Dit betekent soms dat hele stukken asfalt onder water staan, of erger, zijn weggeslagen door de veroorzaakte vloedstromen.

Het noorden van Namibië is er het ergst aan toe, met buiten hun oevers getreden rivieren, overstroomde dorpen en veel mensen die hun huis en hele oogst zijn verloren. De enige inkomsten die nu mogelijk zijn, is door het verkopen van vis. In de krant zie je dan ook foto’s van overvolle bruggen met mensen die met netten en hengels in de weer zijn om hun maaltje bij elkaar te vangen. Verschrikkelijk dus voor de getroffen mensen hier, maar toch ook wel een beetje vervelend voor ons. Een van de lodges die we zouden bezoeken staat bijvoorbeeld inmiddels onder water, maar we hopen dat de situatie niet nog meer verslechterd. En áls we dan via Botswana Zimbabwe bereiken, moeten we natuurlijk ook nog eens hopen dat Robert Mugabe in een goede bui is en ons binnenlaat. Maar ondanks alle deze uitdagingen gaat het vast een mooie reis worden!

De Universiteit

Elke dinsdag t/m vrijdag ga ik met de taxi naar de universiteit. Dat klinkt luxer dan het is. De taxi’s deel je met drie anderen (gewoon wachten tot ie vol is), kost 80 eurocent per ritje en is ook de enige manier van openbaar vervoer. De auto’s vallen vaak nog net niet van ellende uit elkaar. Soms kost het bijvoorbeeld de grootste moeite om de deur open of dicht te doen. Aan het oer-Hollandse advies ‘Niet met de deuren slaan’ heb je dan ook helemaal niets: gewoon keihard dat portier dichtrammen, dat werkt een stuk beter! De meeste chauffeurs rijden als gekken, toeteren er lustig op los en het is een wonder dat ik nog nooit pech heb gehad tijdens een ritje. Altijd staat er namelijk wel ergens een kapotte taxi langs de weg. Soms een lekke band, een afgebroken uitlaat of wielophanging en een enkele maal een volledig in de kreukels gevouwen taxi. Waarschijnlijk net iets te hard gereden of te druk aan het bellen geweest. Voordeel van het soms roekeloze rijgedrag is wel weer dat je binnen no time op je bestemming bent…

Eenmaal op de universiteit, een paar kilometer buiten het centrum, kreeg ik vaak het gevoel dat ik weer op de middelbare school was beland. De 4 uur college die ik heb, zijn niet zoals ik had gedacht in een of twee blokken verdeeld, maar van dinsdag-vrijdag iedere dag een uurtje. Het is ook echt een uur-tje, want vaak begint het uur vijf minuutjes later, moeten we daarna nog op zoek naar een lokaal met een werkende beamer (voor de presentaties die iedere student moet houden) en is het vijf minuten voor tijd alweer inpakken geblazen, omdat de meeste studenten dan weer richting hun volgende college gaan. Bij elkaar opgeteld is het overigens precies een Leids Kwartiertje, dus wat dat betreft verschilt het ook weer niet zoveel!

Ik ben niet de enige internationale student, wel de enige blanke student in m’n klasje. De mensen in Namibië die een beetje geld hebben (en dat zijn toch vaak –nog steeds- de blanken) sturen hun kinderen liever naar Zuid-Afrikaanse universiteiten, waar het niveau hoger is. De meeste studenten waren dan ook allemaal erg verbaasd waarom ik toch in hemelsnaam naar de University of Namibia was gekomen. Maar ondanks dat het niveau inderdaad niet echt hoogstaand is (en de lessen vaak zomaar niet doorgaan) vind ik het wel erg gezellig en leuk om te kijken hoe het er op een Afrikaanse universiteit aan toe gaat. Want dat je in Afrika bent, wordt af en toe toch wel weer duidelijk. Zo woedde er het eerste college een heftige discussie. De docent vertelde dat van iedere student verwacht wordt om een presentatie te geven, en dat hij/zij daarbij een hand-out (1 A4tje) uitdeelt met daarop de belangrijkste inhoud. Dat laatste leidde tot grote ophef, want dat betekende dus dat je voor iedereen (ong. 18 mensen) een kopietje moest maken. Maar wie betaalde dan voor die kopietjes, zo vroegen de meesten zich af? Die 18 blaadjes ging je toch niet op eigen kosten voor iemand anders maken?! Pas nadat de docent had uitgelegd dat als iedereen dit deed, iedereen dan hetzelfde bedrag kwijt was aan kopieergeld. Dan hoefde je dus niet in de klas bij de mensen langs om per kopietje geld op te halen. Daaruit blijkt wel dat er toch wel een wereld van verschil zit, want thuis hoeft niemand zich (gelukkig!) druk te maken om de kosten van 18 kopietjes….

Ik was overigens erg verbaasd: het lokaal waar we zaten, had zowaar een echt smartboard. Volgens mij hebben veel basisscholen dat in Nederland ook wel, maar in het conservatieve bolwerk dat Leiden heet, kennen we volgens mij nog niet eens. Ik had er in ieder geval nog nooit een gezien. Toch is hier ook niet iedereen op de hoogte van de (on)mogelijkheden van zo’n schoolbord. Een ijverige docent had het witte bord volgekalkt met allerlei wiskundige formules. Helaas niet met de stift die daar voor nodig was, maar met een watervaste stift. Dit had als gevolg dat het innovatieve touch screen nergens meer op reageerde. Was dit wel het geval geweest, dan had dit weinig verschil gemaakt, want door al het gekladder op het bord (dat door boen-pogingen alleen nog maar erger was geworden) was toch niet veel meer te zien. Dit is dus de reden dat we elke dag eerst op zoek moeten naar een vrij lokaal met een werkend bord. Afgelopen week heb ik mijn presentatie gehouden, over de anti-apartheidsbeweging en de verschillende regeringen in Nederland en hun steun aan de onafhankelijkheidstrijd in Namibië (op een werkend bord). Wist daar zelf ook maar weinig van, dus was leuk om uit te zoeken. M’n presentatie viel in de smaak, want het was de beste van de klas volgens de docent:)

Mijn onderzoek

Mijn werk in het archief zit er inmiddels op. Ik wist vooraf niet wat ik kon verwachten, maar gelukkig ben ik goed wegwijs gemaakt door de directeur en zijn alle (voor mij interessante) archieven openbaar. Behalve één incident met de archiefjuffrouw die door een storing 40 minuten (met mijn archiefstukken) vastzat in de lift, is mijn onderzoek er probleemloos verlopen. De belangrijkste bronnen in het archief waren voor mij de zogenaamde ‘Aliens Registration Cards’. Van alle (blanke) migranten die de afgelopen eeuw Zuid-West-Afrika binnenkwamen, is een kaart aangemaakt met daarop naam, geboortedatum, datum van binnenkomst, nationaliteit, beroep, een pasfoto en soms nog wat aanvullende gegevens. Erg belangrijk, omdat er in Nederland geen gegevens bestaan over de migratie naar Zuid-West-Afrika.

Door de pasfoto’s op de kaarten was het doorwerken van de 60 dozen vol kaarten wel enigszins te doen. Die pasfoto gaf die immigranten letterlijk een gezicht, wat het toch wel wat boeiender maakte. Je komt de raarste koppen tegen en vraagt je af welke verhalen daar achter schuil gaan.

Dat het nationaalsocialisme in Zuid-West Afrika in de jaren ’30 hier onder de Duitstalige bevolking (Duitse migranten beslaan veruit de meerderheid van alle kaarten die ik gezien heb) flink wat aanhangers had, wist ik al. In het fotoarchief op de computer (de enige in het hele archief!) kom je foto’s tegen van wapperende hakenkruisvlaggen, het prominente NSDAP-kantoor in de Kaiserstrasse en de door de straten van Swakopmund marchererende Südwest abteilung van de Hitlerjugend. In Zuid-West geen gebrek aan kleine blonde ariërtjes, getuige die laatste foto.

Dat enthousiasme was op de pasfoto’s goed terug te zien in de snordracht van de Duitsers die in de jaren ‘30 binnenkwamen. Al is het wetenschappelijk misschien niet zo’n sterk argument om aan de snordracht een politieke voorkeur op te hangen, het feit is wel dat ik vrijwel geen niet-Duitse migranten met kleine vierkante snorretjes voorbij heb zien komen. Daarnaast ben ik er nu ook achter dat op de een of andere manier de desbetreffende snorren na 1945 sterk uit de mode zijn geraakt: niemand die er dan nog zo een draagt!

Toch zitten er ook wel tragische verhalen achter de kaarten. Zo stuitte ik op een Duits jongetje dat met zijn moeder begin 1939 voor een paar maanden op familiebezoek naar Duitsland vertrok. Toen tijdens hun bezoek de oorlog uitbrak, was er geen mogelijkheid meer om terug te keren naar Zuid-West-Afrika. Uiteindelijk zou hun ‘familiebezoek’ meer dan zes jaar duren. Pas toen was er weer de mogelijkheid om terug te keren nar Windhoek. Het zet je wel aan het denken. Ik ben hier ook voor een halfjaartje, en hoewel ik het enorm naar m’n zin heb, moet ik er niet aan denken om hier zes jaar verplicht te moeten blijven, en dan ook nog eens in een land dat in oorlog is.

Sommige foto’s zijn haast net zo stereotyperend als die van Duitsers met kleine snorretjes. Zo hoef je bij sommige kaarten het kopje ‘beroep’ echt niet meer te lezen om te weten dat het om boeren gaat, gezien hun zongebruinde, haast als leer gegroefde koppen. De smoezelige en ruwe zeemannen en vissers pik je er ook snel uit. Bijna allemaal Noren die in Walvisbaai in de visindustrie (vooral de walvisvaart) werkzaam waren. En dan waren er ook nog aardig wat joden met de bestemming Zuid-West-Afrika. Het merendeel zal ik zeker niet als zodanig herkend hebben (er stond hier geen ‘J’ op de registratiekaart, zo Duits was het hier gelukkig ook niet). Maar er waren er ook bij met een onmiskenbaar joods uiterlijk. Wanneer ze dan ook nog eens diamantbewerker van professie bleken, maakt dat het stereotype wel helemaal compleet.

Maar goed, terug naar de Nederlanders. Tussen de vele Duitsers viste ik er af en toe een Hollander uit, en nadat ik alle zestig dozen had doorlopen, heb ik toch meer dan 500 Nederlanders gevonden. Deze kaarten kon ik gelukkig allemaal fotografen (wel zo handig) waarna ik ze ’s avonds dan thuis in mijn lijst invulde. Hierna heb ik ergens een telefoonboek opgetrommeld. Gelukkig heeft Namibië met z’n 2 miljoen inwoners maar één telefoonboek. Het is namelijk niet het beste boek dat ik ooit heb gelezen (letterlijk van A-Z) en ik zal het jullie ook niet aanraden. Maar gelukkig vond ik wel redelijk wat namen terug die ik eerder in het archief was tegengekomen. Daarna ben ik gewoon gaan bellen. Soms zonder resultaat (geen familie), maar gelukkig vaak met een goed resultaat. Wanneer ik halverwege m’n introductie was, kreeg ik dan te horen dat ik wel in het Nederlands verder kon gaan.

Tot nu toe heb ik vijf interviews gedaan, soms met mensen die als kind in de jaren ‘50 met hun ouders hiernaar toe zijn gekomen, soms kinderen die hier geboren zijn als kind van een Nederlandse vader en/of moeder. De mensen helpen me graag en halen me zelfs thuis op (dat ik met mijn fiets naar ze toe kan komen vinden ze maar onzin). De meeste interviews gaan in een grappige mix van Nederlands, Afrikaans en Engels. Deze week had ik echter een interview met een vrouw van een jaar of 70, die in 1951 als klein meisje hier naar toe was gekomen en die tot mijn verbazing nog bijna foutloos (en zonder het Afrikaanse accent wat de meesten hebben) Nederlands sprak. Blijkt dat je hier ook het Nederlandse Wereldomroep-kanaal kan ontvangen. De vrouw (die overigens speciaal voor mijn bezoek boterkoek had gebakken en lunch had ingeslagen) keek bijna elke dag het Nederlandse journaal. Waarom weet ik eigenlijk ook niet, maar ze kon me in ieder geval alles vertellen over het schietdrama in Alphen. Daarnaast keek ze ook graag naar De Wereld Draait Door (‘Jaha, ik kijk iedere avond naar Matthijs’).

Verder heeft de Nederlandse consul nog een oproep voor me gedaan, daar heb ik ook nog wat reacties op gekregen. Al met al heb ik een lijst die zich steeds verder uitbreidt. Wanneer ik terug ben van vakantie ga ik weer vol energie verder met het afnemen van de interviews, maar nu is het tijd voor ‘vakantie binnen een vakantie’, want anders kan ik het toch niet noemen.

Baie groete, Sieger